Probiotyki przy alergii - Lactobacillus rhamnosus GG czyli LGG

Flora bakteryjna przewodu pokarmowego człowieka stanowi przedmiot licznych badań naukowych, a świadomość tego, jak ważna jest flora bakteryjna przewodu pokarmowego dla utrzymania zdrowia całego organizmu sprawia, że probiotyki stały się coraz popularniejsze i stosujemy je już nie tylko po antybiotykoterapii, ale też w wielu innych sytuacjach do poprawy stanu naszego zdrowia.

Jelita człowieka zawierają ogromną ilość tzw “dobrych bakterii”, są one jednak wrażliwe na wiele czynników i równowaga pomiędzy ilością "dobrych" a "złych" drobnoustrojów ulega ciągłym wahaniom. Dla noworodków dla kształtowania się naturalnej flory bakteryjnej ogromne znaczenie ma kontakt z matką (szczególnie kontakt skóra do skóry) i karmienie piersią. Niestety w niektórych przypadkach naturalna kolonizacja jelit może być zaburzona, np. cesarskie cięcie, dzieci niekarmione piersią, wcześniaki itp.
W takich sytuacjach może być szczególnie przydatne podawanie probiotyków, żeby ułatwić kolonizację jelit dobrymi szczepami bakterii.

Aleks otrzymuje probiotyki od niemowlęcia, nie zawsze dostawał regularnie, czasem były jakieś przerwy, ale ogólnie staram się, żeby w jego diecie były probiotyki. Oczywiście synek spożywa też naturalne probiotyki jak np. kiszonki, ale podejrzewam że ilość surówki czy zakwasu z buraków jaką jestem w stanie mu “wcisnąć” jest niewystarczająca. Ja natomiast mogę jeść zarówno przetwory mleczne, jak i kiszonki, więc jestem w lepszej sytuacji. Naturalne przetwory mleczne stanowią dobre źródło probiotyków, ale niestety coraz więcej dzieci i dorosłych ma alergię na białka mleka krowiego, co wyklucza z ich diety stosowanie przetworów mlecznych, wtedy na pewno warto sięgnąć po dostępne na rynku preparaty z probiotykami.

Jaki szczep probiotyku wybrać dla alergika?

Wybór dostępnych w sprzedaży preparatów zawierających probiotyki jest ogromny (warto zajrzeć do mojego porównania składu probiotyków). Część z nich ma lepsze zastosowanie do ochrony przy antybiotykoterapii, inne są lepsze przy biegunkach wirusowych czy bakteryjnych, a jeszcze inne przy alergii różnego typu. Mnie szczególnie interesują oczywiście te ostatnie. Jeden z najlepiej przebadanych szczepów, którego korzyść przy alergiach różnego typu jest udowodniona licznymi badaniami jest Lactobacillus rhamnosus GG, w skrócie nazywany też po prostu LGG. Głównym celem stosowania probiotyków, jest przywrócenie równowagi pomiędzy “złymi” a “dobrymi” bakteriami, LGG jest bakterią probiotyczną i hamuje rozwój większości szkodliwych bakterii w jelitach. Oprócz korzystnego wpływu w alergii i infekcjach dróg oddechowych, szczep LGG ma wiele innych korzystnych właściwości - chroni przed biegunką związaną z antybiotykoterapią, pomocny jest w biegunkach zakaźnych (skraca czas trwania biegunki o le infekcyjnym np. rotawirusowym), przydatny jest także w wielu problemach jelitowych m.in. zespole jelita drażliwego (IBS).

Na co zwracać uwagę przy wyborze preparatu z probiotykiem?

Probiotyki zawarte w suplementach są to składniki naturalne, żywe bakterie, które pozostają “uśpione” w kapsułce lub płynie w formie liofilizatu, a w momencie dostania się do odpowiedniego środowiska, czyli naszych cieplutkich jelit, ulegają aktywacji i zasiedlają jelita wchodząc w skład mikroflory jelit. Gdy trafią na sprzyjające warunki kolonizują jelita, produkują korzystne metabolity, wspomagają trawienie i sprzyjają poprawie stanu zdrowia jelit.
Jednak żeby probiotyki mogły rzeczywiście nam pomóc, muszą dotrzeć do jelita żywe. Po drodze czeka na nie niestety wiele przeszkód - głównym wrogiem probiotyków jest kwas solny obecny w żołądku. Z jednej strony niszczy on szkodliwe bakterie, które dostają się do żołądka wraz z pożywieniem, ale z drugiej strony niszczy też większość “dobrych” bakterii.

Jak sok żołądkowy wpływa na przeżywalność bakterii probiotycznych?

Sok żołądkowy, oprócz funkcji trawiennych, ma za zadanie m.in. chronić nas przed patogennymi bakteriami, stąd ma właściwości bakteriobójcze - niestety także w stosunku do dobroczynnych bakterii. Przykładowo przeżywalność Lactobacillus plantarum po 30 minutach kontaktu z sokiem żołądkowym wynosi tylko ok 50%, a Bifidobacterium breve - poniżej 40%. Kolejne zmniejszenie liczby żywych bakterii następuje w jelitach cienkich po kontakcie z enzymami trawiennymi trzustki. W konsekwencji do miejsca docelowego dociera zaledwie 15-25% żywych komórek bakteryjnych.
Z tych powodów probiotyki zwykle sprzedawane są w kapsułkach, które częściowo chronią przed tymi stratami. Natomiast dla niemowląt i małych dzieci probiotyki sprzedawane są najczęściej w formie proszku lub kropli, nie są więc zwykle chronione przed zniszczeniem i do jelit może docierać ich mniejsza ilość. Dlatego bardzo ciekawą i skuteczną formą ochrony stosowaną w probiotykach dla dzieci jest zastosowanie technologii mikroenkapsulacji - probiotyki otaczane są specjalną osłonką i dzięki temu mają zwiększoną odporność na trawienie. Mikroskopijne kapsułki można zawiesić w oleju lub wsypać do saszetek, a pewność że odpowiednia ilość bakterii dotrze do jelita jest zdecydowanie większa. W przypadku stosowania mikroenkapsulacji uzyskuje się taką samą ilość bakterii kolonizujących jelita nawet przy zastosowaniu 5-krotnie niższej dawki probiotyku. Taką technologię zastosowano w preparacie Loggic krople, który otrzymaliśmy do testowania.

Loggic krople 

Preparat Loggic krople spodobał mi się przede wszystkim dlatego, że probiotyk chroniony jest przez proces mikroenkapsulacji. Technologia ta pozwala na przeżycie znacznie większej ilości bakterii, a to jest kluczowa sprawa, żeby uzyskać skuteczne działanie. Aleks ten probiotyk bierze już prawie 3 miesiące, 15 kropli dziennie, co daje ok 7,5 mld LGG oraz 600 IU witaminy D. Aleks wcześniej też oczywiście dostawał różne probiotyki, ale zdarzały się dłuższe przerwy lub stosowaliśmy je nieregularnie. Tym razem jednak produkt podawałam mu codziennie. Moje obserwacje:

• Zauważyłam pewną poprawę stanu skóry na nadgarstkach. Ogólnie skóra synka jest w dobrej kondycji, o ile nie zje czegoś niedozwolonego. Ale niestety co jakiś czas zdarza mu się bardzo swędząca wysypka na nadgarstkach - prawdopodobnie od środków czystości stosowanych w przedszkolu, na które nie mamy niestety wpływu. Ale od pewnego czasu zmiany te są zdecydowanie mniej nasilone i pojawiają się rzadziej, więc może mieć to związek z podawaniem probiotyku.
• Efekt którego jestem prawie pewna to to zasługa probiotyku - ustąpienie nawracających bóli brzuszka. Pobolewania brzuszka zdarzały się Aleksowi dość często, badania kału ani usg nic nie wykazywało, lekarze uznali więc, że pewnie to forma “drażliwości” jelit lub bóle na tle czynnościowym. Już w pierwszym miesiącu częstotliwość tych dolegliwości zdecydowanie się zmniejszyła, a teraz nie narzeka na te bóle w ogóle. 
• Aleks nie złapał jelitówki, która krążyła wśród znajomych dzieci. Trudno powiedzieć, czy to zasługa probiotyku, czy szczęście, ale na pewno gdy wiemy o przedszkolnych “epidemiach” warto podać probiotyk profilaktycznie - na pewno nie zaszkodzi, a może pomoże :-)
• Probiotyk zawiera witaminę D. Odpowiedni poziom wit D jest bardzo ważny u alergików (jeśli nigdy nie badaliście poziomu u swoich dzieci to warto to sprawdzić - ja u Aleksa badałam jak był młodszy, i okazało się, że miał za niski poziom, mimo, że otrzymywał wtedy wit D w standardowej dawce). Dawkę witaminy D powinien ustalić lekarz, Aleks szybko rośnie, ma więc też wyższe zapotrzebowanie na tę witaminę.
• Witamina E zawarta w Loggic+ ma korzystny wpływ na stan skóry, więc ten dodatek jest też bardzo przydatny.
• Fajny kroplomierz - wygodny w stosowaniu, nie zatyka się, naprawdę dobre rozwiązanie.

Loggic kapsułki

Dostępne w wersji 30 (3mld / kaps) i 60 (6 miliardów/kaps). Kapsułki co prawda biorę sama, ale można podawać je też dzieciom - kapsułkę trzeba wtedy otworzyć, a proszek podać np. zmieszany z letnim płynem. Stwierdziłam że taka jesienno-zimowa akcja z probiotykami na pewno mi się przyda, tym bardziej, że Aleks wciąż przynosi z przedszkola różne zarazki, a jelitówki w przedszkolu są na porządku dziennym. Efekty oczywiście trudno ocenić, ale na pewno moja flora bakteryjna zyskała nowych sprzymierzeńców ;-). A jak wiadomo, odporność przewodu pokarmowego jest niezmiernie istotna. Jak byłam dzieckiem pamiętam jak przy antybiotykoterapii mama dawała mi probiotyk w szklanych ampułkach, to był chyba jedyny dostępny wówczas preparat z probiotykiem, strasznie się denerwowałam jak je otwierała,czy się nie skaleczy albo czy szkło nie wpadnie jej do oka - takie dziecięce lęki ;-). Na szczęście teraz wybór probiotyków jest bardzo duży i nie trzeba się stresować ich podawaniem.

Skuteczność LGG w AZS i alergii

Szczep ten jest najlepiej przebadanym szczepem probiotycznym, potwierdza to ogromna baza publikacji i kilkaset dotychczas wykonanych badań naukowych. Mnie oczywiście szczególnie interesowały publikacje dotyczące wpływu na przebieg alergii i jej zapobieganie. Większość dostępnych publikacji wskazuje, że stosowanie LGG może mieć korzystny efekt na łagodzenie przebiegu AZS u dzieci, a nawet na zmniejszenie częstotliwości infekcji dróg oddechowych.

Poniżej znajdziecie zestawienie ciekawszych publikacji, dotyczących skuteczności LGG w AZS i alergiach.

Badanie	Probiotyk	Wynik
Kalliomäki et al. 2001	Lactobacillus rhamnosus GG  (1 × 1010 cfu dziennie) Badaniem objęto 132 niemowląt   o wysokim ryzyku rozwoju atopii. Probiotyk podawano od 2-4 tygodni przed porodem do 24 tygodniu po porodzie.	KORZYSTNY EFEKT U badanych dzieci w wieku 2 lat częstotliwość AZS była o połowę mniejsza w porównaniu z grupą otrzymującą placebo (23% w grupie badanej w porównaniu do 46% w grupie placebo)
Kalliomäki et al. 2003	Lactobacillus rhamnosus GG 107 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii	KORZYSTNY EFEKT Kontynuacja poprzedniego badania – o cena w wieku 4 lat -  ochronne działanie przeciwko AZS nadal było stwierdzane w grupie otrzymującej probiotyk
Martin VJ et al., 2016	Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) zastosowano w leczeniu alergicznego zapalenia prostnicy i okrężnicy u niemowląt	KORZYSTNY EFEKT Opisano 4 przypadki alergicznego zapalenia prostnicy i okrężnicy u niemowląt, gdzie w leczeniu zastosowano wyłącznie Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) U wszystkich 4 niemowląt objawy ustąpiły w ciągu 7-28 dni, nie stosowano ograniczeń dietetycznych ani innego leczenia.
Lundelin K et al., , 2016	Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium lactis Bb-12, Lactobacillus paracasei ST11 Bifidobacterium longum BL999. 303 pary (matka i niemowlę) zostały włączone do obserwacji.	KORZYSTNY EFEKT W grupie placebo alergia rozwinęła się u 56% dzieci. Z grupy, która otrzymywała LGG alergia rozwinęła się u 44% dzieci. W badaniu wykazano, że stosowanie probiotyków było bezpieczne także w długofalowej obserwacji. LGG wykazywał zmniejszenie częstotliwości występowania alergii.
Cosenza L et al., 2015	Zaburzenia mikroflory jelit mogą sprzyjać wystąpieniu alergii pokarmowej. Najlepiej przebadanym szczepem mogącym mieć wpływ na mechanizmy powstawania alergii jest Lactobacillus rhamnosus GG (LGG).	KORZYSTNY EFEKT Podawanie LGG we wczesnym dzieciństwie zdaje się mieć rolę w zapobieganiu alergii. Wstępne badania wykazują także, że LGG przyspiesza nabywanie tolerancji u niemowląt uczulonych na białka mleka krowiego.
Luoto et al. 2014	Badanie w grupie 94 wcześniaków. Dzieci otrzymywały prebiotyk (galaktooligosacharyd i polidekstrozę), probiotyk Lactobacillus rhamnosus GG, ATCC 53103 lub placebo, pomiędzy 3 a 60 dniem życia.	KORZYSTNY EFEKT W grupach otrzymujących prebiotyk lub probiotyk obserwowano rzadziej występowanie infekcji dróg oddechowych w porównaniu z grupą otrzymującą placebo, rzadziej stwierdzano też obecność rinowirusa. Autorzy wnioskują, że podawanie prebiotyków i probiotyków może zmniejszać ryzyko infekcji rinowirusem.
Rautava et al. 2012	Lactobacillus rhamnosus GG (2 × 1010 cfu dziennie) 57 niemowląt o dużym ryzyku rozwoju atopii Probiotyk podawano prenatalnie i 3 miesiące po porodzie u matek karmiących piersią	KORZYSTNY EFEKT Stwierdzono zmniejszenie występowania AZS u niemowląt karmionych piersią przez matki z grupy otrzymującej probiotyk w porównaniu z grupą placebo.
Kukkonen et al.	Lactobacillus rhamnosus GG (5 × 109 cfu), L. rhamnosus LC705  (5×109 cfu), Bifidobacterium breve Bb99 (2x108cfu), Propionibacterium freudenreichii ssp.Shermanii JS (2 × 109 cfu) dwa razy dziennie 925 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii 2-4 tygodnie prenatalnie i przez 6 miesięcy po porodzie	KORZYSTNY EFEKT Probiotyki ograniczały występowanie AZS.
Dotterud et al.	Lactobacillus rhamnosus GG (5 × 109 cfu), L. acidophilus La-5 (5x109 cfu), Bifidobacterium animalis subsp. lactis (5 × 109cfu) dziennie 292 niemowląt   bez ryzyka wystąpienia atopii Matki nie poddane selekcji ze względu na atopię otrzymywały probiotyk od 36 tygodnia ciąży do 3 miesiąca po porodzie (wszystkie niemowlęta były karmione piersią)	KORZYSTNY EFEKT Probiotyki ograniczały łączne występowanie AZS wśród dzieci w wieku 2 lat.
Huurre et al.	Lactobacillus rhamnosus GG (1 × 1010 cfu) Bifidobacterium lactis (1 × 1010 cfu) dziennie 140 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii	KORZYSTNY EFEKT Ryzyko uczuleniu w wieku 12 miesięcy u niemowląt matek z atopią było zredukowane poprzez stosowanie probiotyku w czasie ciąży i laktacji.
WU CT et al. 2016	W badaniu oceniano, czy doustne podawania LGG może wpływać na stan zapalny dróg oddechowych w przebiegu astmy na modelu astmy u myszy.	KORZYSTNY EFEKT Wykazano, ze podawanie LGG wykazuje działanie przeciwzapalne i zmniejsza nadwrażliwość dróg oddechowych u myszy. Z tego względu może stanowić wspomagającą terapię w alergicznych chorobach dróg oddechowych.
Kuitunen et al.	Lactobacillus rhamnosus GG (5 × 109 cfu), L. rhamnosus LC705 (5 × 109 cfu), Bifidobacterium breve Bb99 (2 × 108cfu), Propionibacterium freudenreichii ssp. shermanii JS (2 × 109 cfu) dwa razy dziennie 891 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii Podawano matkom od 36 tygodnia ciąży i u niemowląt przez pierwsze 6 miesięcy życia.	KORZYSTNY EFEKT U DZIECI URODZONYCH PRZEZ CESARSKIE CIĘCIE W wieku 5 lat brak istotnych różnic w częstości występowania AZS oraz egzemy IgE zależnej pomiędzy grupą otrzymującą probiotyk a placebo. Tylko w grupie dzieci z cesarskiego cięcia odnotowano znacznie mniejszą częstotliwość występowania AZS – 24% w porównaniu do 40%.
Joneja JM 2012	Przegląd publikacji	KORZYSTNY EFEKT Wczesne wyniki badań wskazują, że niektóre szczepy bakterii tak jak LGG lub Lactobacillus F19 mogą zmniejszać wrażliwość alergiczną.
Foolad N et al.,	Przegląd publikacji	KORZYSTNY EFEKT (WNIOSKI NA PODSTAWIE ANALIZY PUBLIKACJI) W publikacji oceniano czy suplementacja dzieci w wieku poniżej 3 lat probiotykiem, prebiotykiem lub kwasami tłuszczowymi zapobiega rozwojowi AZS, analizie poddano 21 publikacji. Z analizy wyników stwierdzono, że stosowanie LGG było skuteczne w długofalowym zapobieganiu rozwoju AZS
Betsi et al, 2008	Przegląd publikacji	KORZYSTNY EFEKT Autorzy przeanalizowali 13 badań, w których oceniano probiotyki jako element leczenia lub zapobiegania AZS u dzieci. 4 badania wskazywały, że był statystycznie istotne zmniejszenie stopnia nasilenia AZS po podawaniu probiotyków u niemowląt lub dzieci z AZS przez 1-2 miesiące w porównaniu z placebo. W kolejnych 2 badaniach wykazano zmniejszenie nasilenia AZS u dzieci, ale tylko w przypadku AZS IgE zależnego. W dwóch badaniach wykazano, ze podawanie probiotyków w profilaktyce AZS u niemowląt o wysokim ryzyku atopii, obserwowano mniejszą częstotliwość występowania AZS w ciągu pierwszych 2 lat życia w grupie otrzymującej probiotyk LGG. Z przeglądu badań wynikało, ze probiotyki, a szczególnie LGG wydają się przydatne w zapobieganiu AZS a także ograniczaniu jego nasilenia w około połowie  badań analizowanych w publikacji.
Foolad N1, Armstrong AW1., 2014	Przegląd 13 publikacji dotyczących wpływu stosowania probiotyków i prebiotyków na AZS u niemowląt.	KORZYSTNY EFEKT W wybranych badaniach łącznie brało udział ponad 3000 niemowląt, które otrzymywały suplementację lub placebo. 61,5% badań wykazało istotny efekt na zapobieganie aZS po suplementacji probiotykiem i/lub prebiotykiem. 38,5% badań wskazało na istotną redukcję stopnia ciężkości AZS po suplementacji. W oparciu o przegląd publikacji autorzy uznają,że niektóre probiotyki (LGG) wydają się być skuteczne w zapobieganiu i redukcji nasilenia AZS.
Wickens et al.	L. rhamnosus (6 × 109 cfu) o lub Bifidobacterium animalis subsp. lactis (9 × 109 cfu) dziennie Obserwacje prowadzono u 474 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii Probiotyk podawano u  matek od 35 tygodnia ciąży do 6 miesięcy po porodzie (w przypadku karmienia piersią) oraz u niemowląt od urodzenia do 2 roku życia	KORZYSTNY EFEKT L. rhamnsosus zmniejszył występowanie egzemy  przed ukończeniem 2 roku życia. B. animalis nie wykazał takiego działania.
Kopp et al.	Lactobacillus rhamnosus GG (5 × 109 cfu) dwa razy dziennie 94 niemowląt o dużym ryzyku rozwoju atopii 4–6 tygodni prenatalnie i przez 6 miesięcy po porodzie	BRAK EFEKTU Brak zmniejszenia występowania AZS i brak wpływu na nasilenie zmian.
Soh et al.	Bifidobacterium longum (1 × 107 cfu), Lactobacillus rhamnosus (2 × 107 cfu) dziennie 253 niemowląt   o dużym ryzyku rozwoju atopii Niemowlęta od urodzenia do 6 miesiąca życia.	BRAK EFEKTU Brak wpływu na zapobieganie AZS w pierwszym roku życia.
Boyle et al.	Lactobacillus rhamnosus GG  (1.8 × 1010 cfu)  dziennie 250 kobiet ciężarnych - niemowlęta o dużym ryzyku wystąpienia atopii Kobiety ciężarne od 36 tygodnia życia do porodu	BRAK EFEKTU W wieku 1 roku brak redukcji w występowaniu AZS i egzemy IgE-zależnej u niemowląt matek z grupy otrzymującej probiotyk.

Jak widzicie, wyniki nie są co prawda w 100% zgodne, jednak zdecydowana większość publikacji potwierdza pozytywny efekt w zapobieganiu i/lub zmniejszeniu nasilenia zmian w przebiegu AZS. Nawet jeśli w przypadku Waszego dziecka akurat nie pomogą na alergię, to na pewno poprawią stan jego mikroflory jelit, której równowaga u alergików jest często zaburzona. Oczywiście stosowanie probiotyków jak i innych preparatów powinno się skonsultować z lekarzem pediatrą, szczególnie w przypadku niemowląt.

Alergeny mleka w probiotykach?

Na opakowaniach probiotyków z LGG często widnieje informacja o możliwej zawartości alergenów mleka. Tak też było w przypadku serii Loggic. Na początku zaniepokoiła mnie ta informacja o możliwej zawartości białek mleka w preparacie, dlatego przed rozpoczęciem testów zapytałam o to producenta. Otrzymałam informację, że białka mleka są stosowane w procesie produkcyjnym tylko jako pożywka dla bakterii Lactobacillus rhamnosus i w zasadzie wszystkie probiotyki z LGG mogą teoretycznie zawierać śladowe ilości białek mleka. Dowiedziałam się też, że badania laboratoryjne producenta nie wykazują obecności pochodnych białka w końcowym produkcie, ale dla formalności informują o możliwej obecności alergenów białek mleka. W każdym razie u Aleksa nie było żadnych objawów alergii.
Preparat Loggic krople dodatkowo zawiera witaminy D i E - dodatek witamin jest na pewno na plus, ale mnie najbardziej przekonuje zastosowanie mikroenkapsulacji - przynajmniej wiem, że jak kupię taki probiotyk, to dobre bakterie dotrą ŻYWE do jelit ;-)

Dziękuję producentowi za udostępnienie preparatów Loggic do testów :-) Więcej o produktach można przeczytać na stronie producenta Pharmabest oraz na ich Fanpage'u. 

Przeczytaj też:

Wybrane piśmiennictwo

Betsi GI1, Papadavid E, Falagas ME., Probiotics for the treatment or prevention of atopic dermatitis: a review of the evidence from randomized controlled trials., Am J Clin Dermatol. 2008;9(2):93-103.

Foolad N1,Effect of nutrient supplementation on atopic dermatitis in children: a systematic review of probiotics, prebiotics, formula, and fatty acids. JAMA Dermatol. 2013 Mar;149(3):350-5.

Meneghin F. i wsp., Probiotics and Atopic Dermatitis in Children, Pharmaceuticals (Basel). Jul 2012; 5(7): 727–744.

Mario Del Piano,et al.Is microencapsulation the future of probiotic preparations? The increased efficacy of gastro-protected probiotics, Gut Microbes 2:2, 120-123; March/April 2011;

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24463205

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27568925

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27401319

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18762327

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18284263

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27779809

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25851101

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25440975

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24131826

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23682371

Wickens K1 et al. A differential effect of 2 probiotics in the prevention of eczema and atopy: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. J Allergy Clin Immunol. 2008 Oct;122(4):788-94.

Wu CT1 et al, Effects of immunomodulatory supplementation with Lactobacillus rhamnosus on airway inflammation in a mouse asthma model.J Microbiol Immunol Infect. 2016 Oct;49(5):625-635.

Vandenplas Y1, Probiotics: an update.,J Pediatr (Rio J). 2015 Jan-Feb;91(1):6-21